Historia powstania rasy - czyli rzecz o tym, skąd wziął się sznaucer

Źródło: Fragment książki "Sznaucery" autorstwa Barbary Szczerbickiej i Ireny Krassowskiej
w artykule wykorzystano zdjęcia z książki Richarda Strebela "Die Deutschen Hunde"

Zanim omówimy historię rasy psów, zwanych sznaucerami należy określić, co to jest rasa. Czy o psie, który "na oko" wygląda jak sznaucer, jamnik, pudel, możemy z całą pewnością powiedzieć, ze jest psem rasowym?

Zarówno wygląd psa, jak i jego cechy psychiczne, zależą od genów przekazanych przez ojca i matkę, zawartych w ich komórkach rozrodczych inne niż ta rasa zestawy genów. Ujawni się to jednak na pewno w ich potomstwie. Dlatego też, za rasowego uważamy takiego psa, który nie tylko odpowiada po względem fizycznym i psychicznym wzorcowi swojej rasy, ale daje również rasowe potomstwo, co najmniej w trzech pokoleniach. Najpewniejszym dowodem rasowości psa jest jego rodowód. Istnieje obecnie wiele ras psów. Około 330 uznanych jest przez FCI - Międzynarodową Federację Kynologiczną, a jest także wiele ras nie uznanych jeszcze przez tę organizację. Wciąż pojawiają się rasy nowe.

Rasy te ukształtowały się i nada kształtują dzięki pracy hodowców, bazujących zwykle na istniejącym pogłowiu psów o zbliżonym typie. Przez dobór do rozrodu egzemplarzy o pożądanych cechach i selekcję, czyli odrzucanie egzemplarzy o niepożądanych cechach, pogłowie to tworzy populację coraz bardziej wyrównaną. Do populacji takiej niejednokrotnie wprowadzane są nowe cechy przez skrzyżowanie z innymi rasami, które cechy te mają. Jeżeli powstała w ten sposób grupa psów, wyrównana i o pożądanych cechach kojarzona między sobą daje przez minimum trzy pokolenia egzemplarze dostatecznie do siebie podobne i odpowiadające wzorcowi, uznaje się ja za określoną rasę.

Jak widać, żadna rasa nie powstaje nagle. Tworzenie jej trwa długi czas. W przypadku ras powstałych z krzyżówek, możemy jedynie domyślać się na podstawie wyglądu i cech charakteru, jakie krzyżówki były stosowane - hodowcy bowiem na ogół nie ujawniali, jakimi drogami dochodzili do pożądanych wyników.

W systematyce kynologicznej sznaucery zaliczane są do grupy pinczerów. Są to pinczery szorstkowłose. Skąd nazwa pinczer? W języku angielskim słowo "to pinsch" ma parę znaczeń:
- szczypać, zaciskać, przechwycić - może być związane z tępieniem szczurów
- chwytać złodzieja - związane ze stróżowaniem
- popędzać konia - towarzyszenie zaprzęgom
- przyciąć, oberwać - skracanie ogona i uszu.

Z nazwą tej grupy psów może mieć związek każde z podanych znaczeń. Które znaczenie zadecydowało o nadaniu tej nazwy oraz kto pierwszy i kiedy nazwę tę zastosował - nie wiadomo.

Istnieje teoria, że pinczery (jak również szpice i teriery) pochodzą od przodka szakalopodobnego, tak zwanego psa torfowego. Przy dzisiejszym jednak stanie wiedzy nie można nic dokładnego powiedzieć o pochodzeniu psa domowego. Jedno jest pewne - był on hodowany dla mięsa czy skóry, lecz wyłącznie z powodu jego cech psychicznych i niezwykle czułych zmysłów.

Historia rasy sięga tak daleko, jak daleko sięga odpowiednia dokumentacja. W przypadku sznaucerów nie można sięgnąć dalej niż do połowy XIX stulecia, ponieważ dopiero w tym okresie zainteresowali się tą grupą psów kynolodzy. Dość późne zainteresowanie sznaucerami wynikało stąd, że były to psy wiejskie.

Autorzy ówcześni wymieniają jedynie nazwę "pinczer", z rozróżnieniem pinczerów szorstkowłosych i krótkowłosych, którego to podziału dokonał w roku 1836 dr Reichenbach. Nie można z całą pewnością stwierdzić, kiedy dla pinczerów szorstkowłosych zaczęto używać nazwy "sznaucer". Wiadomo, że zastosował tę nazwę w roku 1842 Jeremias Gotthelf, historyk życia wieśniaków.

W języku niemieckim słowo "die Schnauze" oznacza "pysk", "morda". Czy więc nazwa "sznaucer" związana jest z dominującą w budowie tych psów głową - długa kufą? Na ten temat możemy jedynie snuć przypuszczenia. Natomiast nazwa "brodacz", używana swego czasu w języku polski, jest nieuzasadniona żadną z nazwa w macierzystym dla tej rasy języku niemieckim. W języku czeskim pojawia się dla sznaucerów nazwa "kniracz", zaś "knir" - to po polsku "wąs".

Droga od bezimiennego pinczera wiejskiego do dzisiejszego sznaucera była długa. Miłośnicy tej rasy włożyli wiele pracy w utrwalanie wszelkich pożądanych cech.

Wszystkie trzy odmiany sznaucerów kształtowały się równolegle i pochodzą ze wspólnego pogłowia psów, które w XIX wieku istniały już na terenach obecnych Niemiec południowych i Szwajcarii. Były to duże, średnie i małe psy wiejskie - stanowiące własność pastuchów, woźniców i stajennych - w podobnym typie, które zależnie od wielkości używane były przez wieśniaków do różnych celów. Z tych psów stajennych pochodzą wszystkie sznaucery, a poszczególne wielkości powstawały w hodowlach wtedy, gdy ustalono dla nich standardy i grupowano je według wzrostu i cech budowy. Dalsza praca hodowlana polegała na polepszeniu i utrwaleniu tych cech. Najpierw hodowla istniała bezplanowo. Uszlachetnienie i kształtowanie zależało wyłącznie od potrzeb i gustów hodowcy. Dopiero gdy w roku 1895 powstał Klub Hodowców Sznaucerów, założony przez Josefa Bertę, który zajął się wszystkimi sznaucerami, powstały księgi rodowodowe i hodowla poczęła rozwijać się w jednym pożądanym kierunku.

Sznaucer średni wyhodowany był ze średniej wielkości psów wiejskich, stanowiących własność woźniców i stajennych. Psy te, towarzysząc dyliżansom, pobudzały konie do biegu i ostrzegały przed niebezpieczeństwem. Podczas postoju i w domach pilnowały dobytku oraz tępiły w stajniach szczury i inne gryzonie. Z tego powodu zwane były pinczerami stajennymi. Były to psy przystosowane do długotrwałego ruchu, odporne na zmienne i trudne warunki klimatyczne i bytowe. Odznaczały się również łatwością w obcowaniu z człowiekiem. Psy te posiadały różną strukturę i umaszczenie sierści. Kynolodzy zainteresowali się nimi w XIX wieku. Przypuszczać można, że współczesny sznaucer średni powstał przez skrzyżowanie tych psów ze szpicem wilczatym, co tłumaczyłoby umaszczenie "pieprz i sól" oraz z terierem szorstkowłosym, co przyczyniło się do uzyskania szorstkiego włosa. Niektórzy z autorów mają wątpliwości co do tej ostatniej krzyżówki i twierdzą, że włos szorstki uzyskano w tej rasie przez selekcję. Należy jednak uważać tę krzyżówkę za wielce prawdopodobną, ze względu na temperament i pasję łowiecką sznaucerów średnich. Wśród głównych hodowców tej rasy wymienić należy Maxa Hartensteina. Hodowlę jego przejął Josef Berta, jeden z najwybitniejszych kynologów i znawców sznaucerów. Posiadał on sznaucery "pieprz i sól" oraz czarne. Istnieje przypuszczenie, że ostatnie otrzymał z krzyżówkami z Black and tan terierem. Nie jest jednak wykluczone, że czarne umaszczenie sznaucerów średnich uzyskano przez selekcję. Wielu jeszcze hodowców przyczyniło się do stworzenia dzisiejszego sznaucera średniego. W latach siedemdziesiątych XIX wieku wiele zasług dla utrwalenia barwy "pieprz i sól" położył Georg Gallen ze Stuttgart i Leonard Kohn z Ravesbergu.

Przytoczyć wypada niektóre daty w historii rozwoju ras sznaucerów:
1836 - Dr Ludwik Reichenbach dokonał podziału pinczerów na krótkowłose i szorstkowłose.
1880 - Max Hartenstein zaproponował po raz pierwszy wzorzec sznaucera średniego, na podstawie wyglądu swego psa imieniem Souris. Wzorzec ten opisał Richard Strebel.
1895 - Utworzono klub hodowców pinczerów z siedzibą w Kolonii. Założycielem był Josef Berta. Klub nosił nazwę Pinscher Schnauzer Verband (zrzeszenie).
1899 - Na wystawie we Frankfurcie Josef Berta odnalazł sznaucera miniaturowego JOCCO FULDA Liiput.
1900 - Nastąpił rozdział sznaucerów miniaturowych od affenpinczerów.
1902 - Pierwszy wzorzec sznaucera średniego.
1907 - Dr Zurhellen zorganizował w Monachium klub, zajmujący się wyłącznie sznaucerami średnimi.
1909 - Na wystawie w Monachium pokazano 23 sznaucery olbrzymy.
1918 - Klub Monachijski przyłączył się do Pinscher Schnauzer Verband.
1921 - Pinscher Schnauzer Verband przemianowano na Pinscher Schnauzer Klub, który objął swą działalnością wszystkie odmiany sznaucerów.
1925 - Sznaucery olbrzymy zostały oficjalnie uznane jako psy służbowe.